Podgorica - Kultura

Naučni podaci o prvim civilizacijama na današnjoj teritoriji Podgorice,svjedok su uvijek aktuelnog toposa kada je kultura na ovim prostorima u pitanju.

Najstariji ostaci kulture pripadaju mlađem neolitu i nalase se na lokaciji Šobajići , Trijebač i Šteci , a ostaci bronzanog doba mogu se pronaći na Medvjeđoj glavi , Rogamskim stranama i Tuzima .Za ovaj period vezuju se i prva primitivna utvrđenja - gradine .

Ekstenzivna arheološka iskopavanja, pogotovo na područjima Gostilja (gde je otkrivena nekropola ),zatim ona u Tuzima , Momišićima i u Zeti daju dovoljno podataka o svim kulturnim manifestacijama u istoriji i o razvoju ilirske zajednice.

Pleme Leabeati našlo se pod uticajem helenizma i Rima , a nešto kasnije Kelta , Avara i Slovena .

Istraživanjem ilirskih utvrđenih naselja došlo se do vrijednih podataka o tadašnjem načinu života i građevinama,od posebne vrijednosti su fragmentovane keramike iz tog perioda.

Za vrijeme rimske dominacije Duklja zauzima posebno mjesto , i dan danas je jedan od najdragocenijih spomenika kulture.

Arheološka iskopavanja otkrila su glavnu ulicu i nekoliko monumentalnih objekata,među kojima se ističe prostrani forum sa bazilikom .Na zapadnom dijelu gradskog prostora nalaze se tri hrama,manje veličine i posvećeni su boginji dijani .pored njih nalazi se i jedan trijumfalni slavoluk,privatne kuće i terme sa bazenima i podnim mozaicima .Trobrodna bazilika se nalazi na istočnom dijelu i smatra se da je podignuta u ranom VI vijeku .Na temeljima iste , u ranom srednjevjekovnom dobu nikla je mala crkva u obliku krsta .

Umjetnost i kulturno postojanje dobijaju potpuno nov pravac dolaskom slovenskih plemena.Spomenici kulture iz ovog doba ukazuju na snažan uticaj sa jedne strane Zapadne rimske civilizacije , a sa druge strane Istočne vizantijske civilizacije.

Srednjevjekovno graditeljstvo i arhitektura najbolje se vide kroz spomenike koji se danas nalaze u samom centru Podgorice - crkva Sv.Đorđa i Nemanjin grad .

Doba Balšića i Crnojevića je jedno od najznačajnijih u istoriji Crne Gore vezano za umjetnost i kulturu .Pojava Štamparije , prve u Južnih Slovena ,bilo je od najvećeg kulturno istorijskog značaja po cijeli region , pa tako i za Podgoricu .Tradiciju štamparije nastavio je Božidar Vuković - Podgoričanin .Značaj njegovog delovanja osjetio se i u dalekoj Rumuniji , Bugarskoj i Rusiji , a umjetnost i kultura XVI vijeka u Podgorici nezamisliva je njegovog dijela .1540 . godine on je sahranjen na ostrvu Starčevi na Skadarskom jezeru .

Islamski uticaj,odrazio se na sve kulturne manifestacije ovog područja .Srednjevjekovna umjetnost ,otjelotvorena jedino u arhitekturi i slikarstvu manjih crkava bila je jedini pandan turskom talasu , koji je ostavio malo značajnih kulturno - istorijskih i arhitektonskih spomenika. Iz petovjekovne vladavine izašli su Vezirov most na Morači , koji je uništen 1944 . godine kada su Njemci napuštali grad , i džamije Glavatović i Osmanagić . Najveći dio rukopisne literature religioznog je karaktera sa ornamentnim detaljima , na turskom i arapskom jeziku . Iz ovog perioda ističe se svojom ljepotom i značajem tursko kupatilo - Banja , na obali Ribnice , gde se danas okupljaju intelektualci i umjetnici , kao i ljubitelji knjiga .

Oslobođenje Podgorice predstavljalo je otvaranje grada prema novim kulturno - umjetničkim pravcima .

Pozorišna aktivnost bila je organizovana od strane tzv. Podgoričkog diletantskog društva " Napredak " .

Prvo Podgoričko pjevačko društvo pod nazivom " Branko " osnovano 1892 . godine , postojalo je 50 godina.

Muški mješoviti hor , tamburaški orkestar i mali salonski orkestar činili su društvo koje je bilo sastavljeno pretežno od Podgoričkih trgovaca i zanatlija. U kraćem vremenskom periodu društvo je pokrenulo i nižu muzičku školu.

Dramska , horska i recitatorska sekcija KUD-a Abrašević ( koje je osnovano 1924 . godine ) često je nailazila na probleme sa vlastima grada . Naime revolucijalna djelatnost i programska orijentacija koju je predvodio Stanko Dragojević , suočavala se sa zabranjivanjem svake aktivnosti , hapšenjima i na kraju ukidanjem samog društva 1936 . godine .

Kulturni život Podgorice tada su određivali : Narodni univerzitet , Radnički dom i Klub studenata .

Prva sala bioskopa izgrađena je 1932 . godine , a do tada su se projekcije izvodile u sali hotela Imperijal , kao i većina drugih kulturno - umjetničkih dešavanja .

Tridesete godine XX vijeka donose i razvoj književnog života u Podgorici .Prve novine pojavljuju se u Podgorici 1907 . godine , a nešto kasnije razvojem političkog djelovanja pojavljuju se i listovi političke profilacije , kao i nekoliko stručnih listova kratkog vijeka.

Podgorička gimnazija ,danas gotovo simbol grada , 2007 . godine slavila je 100 godina svog postojanja .

Razvijanje školske infrastrukture na svim nivoima , i široka prosvjetno - kulturna djelatnost su u drugoj polovini XX vijeka grad činili obrazovnim i kulturnim centrom republike .

1974 . godine osnovan je Univerzitet Crne Gore , sa sjedištem u Podgorici , i koji se razvijao u skladu sa rastućim potrebama same države.Danas okuplja 18 fakulteta sa 72 studijska programa .

Podgorica je sjedište Udruženja književnika Crne Gore , likovnoh umjetnika ,dramskih stvaralaca , muzičara , novinara ...

Osnivanjem moderne galerije Podgorica je postala likovni centar Crne Gore .

Crnogorsko narodno pozorište osnovano je 1953 . godine i nosilac je teatarske produkcije u Crnoj Gori . Jedan od najvažnijih događaja u sferi teatra jeste i festival internacionalnog alternativnog teatra ( FIAT ) koji okuplja teatarske grupe iz čitavog svijeta .

Kulturno - informativni centar Budo Tomović , osnovan je 1956 . godine , nastavio je rad Doma omladine koji je uspješni nastavljač tradicije Omladinskog centra .

Folklorni ansambli i dramske trupe čine osnovu kulturnog djelovanja ove institucije .

Podgorica je i grad galerija.Pored Umjetničkog paviljona tu su ona na :Kruševcu - Dvorac Petrovića ,uz koji se nalazi i Perjanički dom i ovde se danas održavaju razne kulturne manifestacije .

Galerije Most i Centar često imaju razne izložbe.Centar savremene umjetnosti Crne Gore organizuje i Crnogorsko trijenale mladih , tradicionalnu manifestaciju sa ciljem da promoviše umjetnike koji imaju manje od 30 . godina,poput Irene Lagator , Nikole Simanića i drugih .

Crnogorska akademija nauka i umjetnosti ( CANU ) osnovana je 1973 . godine sa odeljenjima prirodnih i društvenih nauka i umjetnosti je institucija u okviru koje djeluju najeminentniji naučni radnici i umjetnički stvaraoci sa univerziteta , naučnih instituta i umjetničkih udruženja .

Pored muzeja grada u centru Podgorice jedan od najinteresantnijih je onaj na Medunu , u kome se nalazi kuća Marka Miljanova .Istaknuti crnogorski vojvoda pored dokazane fizičke borbe za Crnu Goru , u kasnim godinama života pokrenuo je promovisanje čojstva i junaštva i dobio je pored bronzanog spomenika u gradu i muzej , u kome se mogu vidjeti brojni dokumenti i eksponati iz njegovog svakodnevnog života .Posebno lijepa je kolekcija oružija , tradicionalnog crnogorskog.

U gornjem gradu pored tragova srednjevjekovne tvrađave,nalazi se i crkvica ,pored koje se nalazio grob ovog crnogorskog književnika i junaka .

1961 . godine u Crnoj Gori je osnovana prva prirodnjačka zbirka , koja je kroz nekoliko godina prerasla u nekoliko hiljada eksponata svih vrsta . Muzejska institucija prirodnjačke profilacije , poznatija kao Prirodnjački muzej osnovana je 1995 . godine , a flora i fauna koju nudi u vidu eksponata , raste iz godine u godinu , dobijajući na značaju posebno u devedesetim godinama XX vijeka kada se Crna Gora deklarisala kao ekološka država , sa namjerom potpunog očuvanja prirode .

Od rijetkih ostataka prošlosti tu je Sahat kula,koja stoji između starog i novog dijela grada . Odnedavno trg na kome stoji kula je popločan i uređen , a kulu je u XVIII vijeku podigao Hadži paša Osmanagić .

Izrastajući u evropsku prestonicu , Podgorica postaje i sentar mnogobrojnih međunarodnih kulturnih institucija . Nekadašnji Američki kulturni centar , nakon nekoliko godina pauze , pojavio se u novoj formi pod nazivom Američki ugao ( American Corner ) .Pored iscrpne biblioteke ova institucija nudi jedinstven kontakt sa američkom periodikom i dnevnom štampom , raznim vodičima za upoznavanje sa obrazovnim programima sa SAD ,kao i čitaonicu sa izuzetnim primjercima priručnika ,rečnika i drugih korisnih izdanja .

Slično odeljenje britanskom informacionog savjeta ,danas postoji ,iako u nešto izmenjenoj formi , približavajući Veliku Britaniju građanima Podgorice .

Francuski kulturni centar i Moskovski kulturno informacioni centar nalaze svoje mjesto na karti institucija kulture glavnog grada Crne Gore .

Crnogorska kinematografija mnogo duguje ostvarenjima Nikole Vukčevića i Marije Perović , kroz čije filmove stasavaju podgorički glumci poput Marije Vicković , Viktora Gatulina , Petra Ilića i drugih . Dramski rad obelježen je trudom Blagote Erakovića i Dragana Koprivice .

Muzičku podgorički scenu obelježavaju u domenu klasične muzike Vili Ferdinandi , Igor Perazić , Stevan Kraljević , a u pogledu pop muzike Sergej Ćetković , Andrijana Božović , Marija Božović , Bojan Marović , Ivana i Nela Popović , Marko Vukčević i drugi .

U zadnje vrijeme budi se i rokenrol scena kojom dominiraju mladi bendovi poput Autogenog treninga , grupe Post mortem i drugih.