Vremeplov - 22.oktobar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan dogodilo se, pored ostalog, sljedeće:

1499. Đurađ Crnojević koji je, zbog opasnosti od Turaka, pobjegao u Veneciju i zbog svađe sa mletačkim vlastima zapao u tamnicu, nakon intervencije francuskog kralja i svoga ujaka, oslobođen je robije.

1830. Mladi crnogorski vladika i gospodar Petar Drugi Petrović Njegoš u pismu ruskom konzulu u Dubrovniku Jeremiji Gagiću, između ostalog piše da je "zaboravio ono što je sam kazao učitelju Milutinoviću (Simu Sarajliji) da su Nemanjići bili u Crnoj Gori okupatori - kao Murat i Napoleon".

1918. Francuska vlada je kralju Nikoli poslala pismeno uvjerenje da ne namjerava da se miješa u unutrašnje stvari Crne Gore kao savezničke države, jer priznaje zakonitu vlast kralja Nikole. Sjutradan na Cetinju je srpska vojska uvela policijski čas, a Crna Gora nije dobila svoje mjesto na Mirovnoj konferenciji u Versaju kod Pariza.

1979. Zbog izuzetno vrijednih kulturno-istorijskih spomenika, koji su u opasnosti od velikih seizmičkih rizika, konferencija UNESCO-a uvrstila je grad Kotor i njegovo područje na listu svjetske baštine.

2007. Novi Ustav Crne Gore, prvi nakon sticanja nezavisnosti i sedmi tokom njenog postojanja, proglašen je u crnogorskom parlamentu. Odluka o proglašenju Ustava i ustavnog zakona donijeta je 19. oktobra, dvotrećinskom većinom u parlamentu - glasovima Demokratske partije socijalista, Socijaldemokratske partije, Pokreta za promjene, Bošnjačke stranke, Albanske alternative, Liberalne partije i Demokratske unije Albanaca. Sjednici nijesu prisustvovali kako su i ranije najavili poslanici Socijalističke narodne partije, Narodne Stranke i Demokratske srpske stranke.

Intoniranjem crnogorske hirme i vatrometom ispred crnogorske Skupštine svečano je obilježeno proglašenje novog Ustava Crne Gore. Himnu su sa poslanicima crnogorskog parlamenta pjevali i građani okupljeni ispred crnogorskog parlamenta. Nakon toga je u holu crnogorskog parlamenta organizovan prijem kojem su prisustvovali predstavnici diplomatskog kora i javnog života Crne Gore.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

42. p.n.e. Samoubistvo izvršio Marko Junije Brut, jedan od vođa zavjere u kojoj je 44. ubijen Julije Cezar. Brut se ubio poslije poraza koji su republikanskoj vojsci u bici kod Filipa nanijele snage Marka Antonija i Oktavijana.

1721. Poslije uspješno okončanog rata sa Švedskom Rusija postala sila na Baltiku, Petar Veliki proglašen za cara cijele Rusije.

1773. Kralj Tonge engleskom istraživaču Džejmsu Kuku poklonio gorostasnu kornjaču, koja je u Londonu živjela do 1966.

1797. Francuz Andre Žak Garnerin prvi upotrijebio padobran, skočivši iz balona nad Parizom sa 680 metara.

1811. Rođen mađarski kompozitor Franc List, pijanistički virtuoz koji je izgradio modernu klavirsku tehniku i dao klaviru snagu orkestra. Bio i muzički pedagog.

1817. Rođen francuski leksikograf i enciklopedista Pjer Larus, izdavač "Velikog svjetskog rječnika XIX vijeka" u 17 tomova. Izdavačka kuća "Larus" poslije njegove smrti 1875. nastavila izdavanje enciklopedijskih rječnika.

1844. Rođena Sara Bernar, francuska glumica svjetskog glasa. Umrla 26. marta 1923. godine.

1873. Da bi onemogućio Francuze da se udruže s njemačkim neprijateljima, njemački car Vilhelm I, na inicijativu kancelara Ota fon Bizmarka, pridružio se savezu Rusije i Austrije, Savezu tri cara

.

1883. U Njujorku izvođenjem opere "Faust" francuskog kompozitora Šarla Gunoa otvorena operska kuća Metropoliten.

1887. Nikola Tesla birou za patente u Njujorku prijavio šest izuma, među njima višefaznu naizmjeničnu struju. Izume 1888. otkupila firma Vestinghaus i njihovu primjenu prikazala na svjetskoj izložbi u Čikagu 1893.

1906. Umro francuski slikar Pol Sezan. Njegovo djelo savremenici nijesu prihvatili, ali je izvršilo ogroman uticaj na likovno stvralaštvo XX vijeka. Modifikujući impresionizam stvorio nov likovni izraz koji je bio inspiracija za fovizam, kubizam i apstraktne umjetnosti.

1913. Rođen vijetnamski car Bao Daj, posljednji monarh Vijetnama. Na prijesto došao 1926, abdicirao 1945, po stvaranju Demokratske Republike Vijetnam. Francuzi ga vratili na prijesto 1949. da upravlja oblastima pod francuskom okupacijom, 1955. emigrirao u Francusku, gdje je umro 1997.

1917. Američke snage stupile u prve borbene akcije u Prvom svjetskom ratu, kod Linevila u Francuskoj.

1917. Na sjednici Centralnog komiteta ruske Socijalističke radničke partije donijeta odluka o podizanju oružanog ustanka. U pripremama i izvođenju Oktobarske revolucije od tada neposredno učestvuje Vladimir Iljič Uljanov Lenjin.

1927. Umro srpski pisac Borisav Stanković, jedan od začetnika moderne srpske proze. Prikazujući život rodnog Vranja na kraju XIX vijeka dao i psihološku analizu ličnosti, unoseći prvi put u srpsku literaturu erotiku i senzualnost.

1944. U filipinskom zalivu Lejte počela jedna od najvećih pomorsko-vazdušnih bitaka u Drugom svjetskom ratu, u kojoj je učestvovala gotovo cijela japanska flota i tri četvrtine flote SAD, okončana porazom Japanaca 25. oktobra.

1947. Počeo rat Indije i Pakistana oko Kašmira po odbijanju kašmirskog maharadže Harija Singa da se priključi jednoj od dvije zemlje kada je podijeljen indijski potkontinent. Rat početkom 1949. okončan posredstvom Ujedinjenih nacija, Kašmir ostao podijeljen.

1954. Poslije serije sastanaka u Parizu, SSSR, SAD, Velika Britanija i Francuska sporazumjele se da okončaju okupaciju Njemačke.

1956. Uličnim demonstracijama studenata i radnika u Mađarskoj počela antikomunistička pobuna, koju su sovjetske trupe ugušile 4. novembra 1956.

1958. Ruski pisac Boris Pasternak dobio Nobelovu nagradu za književnost za roman "Doktor Živago" koji je postao bestseler na Zapadu, dok u SSSR tada još nije bio objavljen.

1961. Bivšem generalnom sekretaru Ujedinjenih nacija, Šveđaninu Hjalmaru Agne Dagu Hamaršeldu, koji je pod nerazjašnjenim okolnostima poginuo u avionu u vrijeme kongoanske krize, posthumno dodijeljena Nobelova nagrada za mir.

1962. Predsjednik SAD Džon Ficdžerald Kenedi izdao naređenje ratnoj mornarici i avijaciji da blokiraju Kubu zbog postavljanja sovjetskih nuklearnih raketa u toj zemlji. Kubanska kriza, koja je dovela svijet na ivicu atomskog rata, okončana mjesec dana kasnije sporazumom sovjetskog lidera Nikite Hruščova i Kenedija o povlačenju nuklearnog naoružanja i deblokadi Kube.

1963. U atentatu, u Dalasu, država Teksas, ubijen predsjednik SAD Džon Ficdzerald Kenedi. Rodjen je 29. maja 1917. godine.

1964. Francuski književnik Žan-Pol Sartr odbio Nobelovu nagradu za književnost.

1964. Slovenački gimnastičar Miroslav Cerar osvojio zlatnu medalju na Olimpijskim igrama u Tokiju. Prva zlatna medalja za SFRJ na olimpijskim takmičenjima.

1973. Umro španski violončelista katalonskog porijekla Pablo Kazals, jedan od najvećih instrumentalista XX vijeka. Kao protivnik Frankovog režima, od 1938. živio van domovine. Stekao popularnost nastupajući širom svijeta.

1973. Sjevernovijetnamski mirovni pregovarač Le Duk To odbio Nobelovu nagradu za mir uz obrazloženje da u njegovoj zemlji još nema mira.

1983. Na akušerskoj klinici u Zagrebu rođena prva jugoslovenska "beba iz epruvete".

1987. Primjerak rijetke edicije Gutenbergove biblije prodat u aukcijskoj kući Kristi u Njujorku za rekordnih 5,39 miliona dolara.

1991. Predsjedništvo SFRJ u nepotpunom sastavu, koji su činili Srbija, Vojvodina, Kosovo i Crna Gora, odbacilo predlog Evropske zajednice da jugoslovenska federacija bude rekonstituisana u savez suverenih država. Ta odluka doprinijela produbljenju krize i raspadu SFRJ.

1992. Na putu Priboj-Rudo paravojna formacija Osvetnici zaustavila autobus i poslije legitimisanja izvela 16 državljana Srbije muslimana i kamionom ih prevezla u Višegrad. Zarobljeni putnici mučeni i potom likvidirani.

2001. IRA objavila da počinje razoružavanje, a dva dana kasnije Velika Britanija ukinula četiri bezbjednosna punkta.

2002. Umrla Džeraldina Nagi-Aponi, bivša albanska kraljica. 1938. se udala za kralja Zogua, muslimanskog vođu koji se 10 godina ranije sam proglasio monarhom. Albaniju napustili u aprilu 1939, sa sinom Lekom, koji je bio beba, kada je Italija izvršila invaziju.