Podgorica
- Kultura
Naučni
podaci o prvim civilizacijama na današnjoj teritoriji Podgorice,svjedok
su uvijek aktuelnog toposa kada je kultura na ovim prostorima u pitanju.
Najstariji
ostaci kulture pripadaju mlađem neolitu i nalase se na
lokaciji Šobajići , Trijebač i Šteci , a ostaci bronzanog
doba mogu se pronaći na Medvjeđoj glavi , Rogamskim stranama
i Tuzima .Za ovaj period vezuju se i prva primitivna utvrđenja
- gradine .
Ekstenzivna
arheološka iskopavanja, pogotovo na područjima Gostilja
(gde je otkrivena nekropola ),zatim ona u Tuzima , Momišićima
i u Zeti daju dovoljno podataka o svim kulturnim manifestacijama
u istoriji i o razvoju ilirske zajednice.
Pleme
Leabeati našlo se pod uticajem helenizma i Rima , a nešto
kasnije Kelta , Avara i Slovena .
Istraživanjem
ilirskih utvrđenih naselja došlo se do vrijednih podataka
o tadašnjem načinu života i građevinama,od posebne vrijednosti
su fragmentovane keramike iz tog perioda.
Za
vrijeme rimske dominacije Duklja zauzima posebno mjesto
, i dan danas je jedan od najdragocenijih spomenika kulture.
Arheološka
iskopavanja otkrila su glavnu ulicu i nekoliko monumentalnih
objekata,među kojima se ističe prostrani forum sa bazilikom
.Na zapadnom dijelu gradskog prostora nalaze se tri hrama,manje
veličine i posvećeni su boginji dijani .pored njih nalazi
se i jedan trijumfalni slavoluk,privatne kuće i terme
sa bazenima i podnim mozaicima .Trobrodna bazilika se
nalazi na istočnom dijelu i smatra se da je podignuta
u ranom VI vijeku .Na temeljima iste , u ranom srednjevjekovnom
dobu nikla je mala crkva u obliku krsta .
Umjetnost
i kulturno postojanje dobijaju potpuno nov pravac dolaskom
slovenskih plemena.Spomenici kulture iz ovog doba ukazuju
na snažan uticaj sa jedne strane Zapadne rimske civilizacije
, a sa druge strane Istočne vizantijske civilizacije.
Srednjevjekovno
graditeljstvo i arhitektura najbolje se vide kroz spomenike
koji se danas nalaze u samom centru Podgorice - crkva
Sv.Đorđa i Nemanjin grad .
Doba
Balšića i Crnojevića je jedno od najznačajnijih u istoriji
Crne Gore vezano za umjetnost i kulturu .Pojava Štamparije
, prve u Južnih Slovena ,bilo je od najvećeg kulturno
istorijskog značaja po cijeli region , pa tako i za Podgoricu
.Tradiciju štamparije nastavio je Božidar Vuković - Podgoričanin
.Značaj njegovog delovanja osjetio se i u dalekoj Rumuniji
, Bugarskoj i Rusiji , a umjetnost i kultura XVI vijeka
u Podgorici nezamisliva je njegovog dijela .1540 . godine
on je sahranjen na ostrvu Starčevi na Skadarskom jezeru
.
Islamski
uticaj,odrazio se na sve kulturne manifestacije ovog područja
.Srednjevjekovna umjetnost ,otjelotvorena jedino u arhitekturi
i slikarstvu manjih crkava bila je jedini pandan turskom
talasu , koji je ostavio malo značajnih kulturno - istorijskih
i arhitektonskih spomenika. Iz petovjekovne vladavine
izašli su Vezirov most na Morači , koji je uništen 1944
. godine kada su Njemci napuštali grad , i džamije Glavatović
i Osmanagić . Najveći dio rukopisne literature religioznog
je karaktera sa ornamentnim detaljima , na turskom i arapskom
jeziku . Iz ovog perioda ističe se svojom ljepotom i značajem
tursko kupatilo - Banja , na obali Ribnice , gde se danas
okupljaju intelektualci i umjetnici , kao i ljubitelji
knjiga .
Oslobođenje
Podgorice predstavljalo je otvaranje grada prema novim
kulturno - umjetničkim pravcima .
Pozorišna
aktivnost bila je organizovana od strane tzv. Podgoričkog
diletantskog društva " Napredak " .
Prvo
Podgoričko pjevačko društvo pod nazivom " Branko " osnovano
1892 . godine , postojalo je 50 godina.
Muški
mješoviti hor , tamburaški orkestar i mali salonski orkestar
činili su društvo koje je bilo sastavljeno pretežno od
Podgoričkih trgovaca i zanatlija. U kraćem vremenskom
periodu društvo je pokrenulo i nižu muzičku školu.
Dramska
, horska i recitatorska sekcija KUD-a Abrašević ( koje
je osnovano 1924 . godine ) često je nailazila na probleme
sa vlastima grada . Naime revolucijalna djelatnost i programska
orijentacija koju je predvodio Stanko Dragojević , suočavala
se sa zabranjivanjem svake aktivnosti , hapšenjima i na
kraju ukidanjem samog društva 1936 . godine .
Kulturni
život Podgorice tada su određivali : Narodni univerzitet
, Radnički dom i Klub studenata .
Prva
sala bioskopa izgrađena je 1932 . godine , a do tada su
se projekcije izvodile u sali hotela Imperijal , kao i
većina drugih kulturno - umjetničkih dešavanja .
Tridesete
godine XX vijeka donose i razvoj književnog života u Podgorici
.Prve novine pojavljuju se u Podgorici 1907 . godine ,
a nešto kasnije razvojem političkog djelovanja pojavljuju
se i listovi političke profilacije , kao i nekoliko stručnih
listova kratkog vijeka.
Podgorička
gimnazija ,danas gotovo simbol grada , 2007 . godine slavila
je 100 godina svog postojanja .
Razvijanje
školske infrastrukture na svim nivoima , i široka prosvjetno
- kulturna djelatnost su u drugoj polovini XX vijeka grad
činili obrazovnim i kulturnim centrom republike .
1974
. godine osnovan je Univerzitet Crne Gore , sa sjedištem
u Podgorici , i koji se razvijao u skladu sa rastućim
potrebama same države.Danas okuplja 18 fakulteta sa 72
studijska programa .
Podgorica
je sjedište Udruženja književnika Crne Gore , likovnoh
umjetnika ,dramskih stvaralaca , muzičara , novinara ...
Osnivanjem
moderne galerije Podgorica je postala likovni centar Crne
Gore .
Crnogorsko
narodno pozorište osnovano je 1953 . godine i nosilac
je teatarske produkcije u Crnoj Gori . Jedan od najvažnijih
događaja u sferi teatra jeste i festival internacionalnog
alternativnog teatra ( FIAT ) koji okuplja teatarske grupe
iz čitavog svijeta .
Kulturno
- informativni centar Budo Tomović , osnovan je 1956 .
godine , nastavio je rad Doma omladine koji je uspješni
nastavljač tradicije Omladinskog centra .
Folklorni
ansambli i dramske trupe čine osnovu kulturnog djelovanja
ove institucije .
Podgorica
je i grad galerija.Pored Umjetničkog paviljona tu su ona
na :Kruševcu - Dvorac Petrovića ,uz koji se nalazi i Perjanički
dom i ovde se danas održavaju razne kulturne manifestacije
.
Galerije
Most i Centar često imaju razne izložbe.Centar savremene
umjetnosti Crne Gore organizuje i Crnogorsko trijenale
mladih , tradicionalnu manifestaciju sa ciljem da promoviše
umjetnike koji imaju manje od 30 . godina,poput Irene
Lagator , Nikole Simanića i drugih .
Crnogorska
akademija nauka i umjetnosti ( CANU ) osnovana je 1973
. godine sa odeljenjima prirodnih i društvenih nauka i
umjetnosti je institucija u okviru koje djeluju najeminentniji
naučni radnici i umjetnički stvaraoci sa univerziteta
, naučnih instituta i umjetničkih udruženja .
Pored
muzeja grada u centru Podgorice jedan od najinteresantnijih
je onaj na Medunu , u kome se nalazi kuća Marka Miljanova
.Istaknuti crnogorski vojvoda pored dokazane fizičke borbe
za Crnu Goru , u kasnim godinama života pokrenuo je promovisanje
čojstva i junaštva i dobio je pored bronzanog spomenika
u gradu i muzej , u kome se mogu vidjeti brojni dokumenti
i eksponati iz njegovog svakodnevnog života .Posebno lijepa
je kolekcija oružija , tradicionalnog crnogorskog.
U gornjem
gradu pored tragova srednjevjekovne tvrađave,nalazi se
i crkvica ,pored koje se nalazio grob ovog crnogorskog
književnika i junaka .
1961
. godine u Crnoj Gori je osnovana prva prirodnjačka zbirka
, koja je kroz nekoliko godina prerasla u nekoliko hiljada
eksponata svih vrsta . Muzejska institucija prirodnjačke
profilacije , poznatija kao Prirodnjački muzej osnovana
je 1995 . godine , a flora i fauna koju nudi u vidu eksponata
, raste iz godine u godinu , dobijajući na značaju posebno
u devedesetim godinama XX vijeka kada se Crna Gora deklarisala
kao ekološka država , sa namjerom potpunog očuvanja prirode
.
Od
rijetkih ostataka prošlosti tu je Sahat kula,koja stoji
između starog i novog dijela grada . Odnedavno trg na
kome stoji kula je popločan i uređen , a kulu je u XVIII
vijeku podigao Hadži paša Osmanagić .
Izrastajući
u evropsku prestonicu , Podgorica postaje i sentar mnogobrojnih
međunarodnih kulturnih institucija . Nekadašnji Američki
kulturni centar , nakon nekoliko godina pauze , pojavio
se u novoj formi pod nazivom Američki ugao ( American
Corner ) .Pored iscrpne biblioteke ova institucija nudi
jedinstven kontakt sa američkom periodikom i dnevnom štampom
, raznim vodičima za upoznavanje sa obrazovnim programima
sa SAD ,kao i čitaonicu sa izuzetnim primjercima priručnika
,rečnika i drugih korisnih izdanja .
Slično
odeljenje britanskom informacionog savjeta ,danas postoji
,iako u nešto izmenjenoj formi , približavajući Veliku
Britaniju građanima Podgorice .
Francuski
kulturni centar i Moskovski kulturno informacioni centar
nalaze svoje mjesto na karti institucija kulture glavnog
grada Crne Gore .
Crnogorska
kinematografija mnogo duguje ostvarenjima Nikole Vukčevića
i Marije Perović , kroz čije filmove stasavaju podgorički
glumci poput Marije Vicković , Viktora Gatulina , Petra
Ilića i drugih . Dramski rad obelježen je trudom Blagote
Erakovića i Dragana Koprivice .
Muzičku
podgorički scenu obelježavaju u domenu klasične muzike
Vili Ferdinandi , Igor Perazić , Stevan Kraljević , a
u pogledu pop muzike Sergej Ćetković , Andrijana Božović
, Marija Božović , Bojan Marović , Ivana i Nela Popović
, Marko Vukčević i drugi .
U
zadnje vrijeme budi se i rokenrol scena kojom dominiraju
mladi bendovi poput Autogenog treninga , grupe Post mortem
i drugih.
|