Vremeplov - 24.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1813. Nakon osvajanja Budve crnogorska vojska, pod komandom vladike Petra Prvog Petrovića, oslobodila je i tvrđavu Svete Trojice nadomak Kotora i nastavila operacije oslobađanja primorja od francuske vojske.

1849. Carskom poveljom dozvoljeno je formiranje jednorazredne Javne nautičke škole u Kotoru, koja je kasnije je prerasla u Višu pomorsku školu, danas fakultet. Prema istorijskim izvorima "...Preteča ove škole bila je Pomorska škola u Perastu, prva i najstarija škola za izučavanje pomorskih vještina na Jadranu bivše SFRJ. Nastala je početkom 16. vijeka, - kao privatna i imala veliki ugled kod Mlečana, koji su zapovjedništvo nad svojim brodovima povjeravali uglavnom peraškim kapetanima i učenicima Peraške pomorske škole.

1974. Rođen crnogorski rukometaš, srednji bloker Igor Vušurović, osvajač zlatne olimpijske medalje sa reprezentacijom Jugoslavije 2000. godine. Reprezentativac Crne Gore.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

768. Umro franački kralj Pipin III Mali, prvi monarh iz dinastije Karolinga. Tokom vladavine, od 747, ratovao protiv Langobarda u Italiji, osvojio Ravenski egzarhat, koji je potom poklonio papi 756. i tako postavio temelje Papske države u Italiji.

1227. Umro prvi srpski kralj Stefan Nemanjić Prvovjenčani, drugi sin velikog župana Stefana Nemanje. Za vrijeme njegove vladavine Srpska pravoslavna crkva stekla autokefalnost. Da bi učvrstio nezavisnost od Vizantije, napravio zaokret u spoljnoj politici okrenuvši se novim saveznicima, Mletačkoj Republici i papi.

1706. Švedska i Saksonija sklopile mir u Altrantštatu. Švedska se odrekla poljske krune i priznala poljskog kralja Stanislava Lešćinjskog.

1834. Umro portugalski kralj Pedro IV. 1807, kada su Francuzi napali Portugal, pobjegao u Brazil, gdje se 1822. pridružio Brazilcima u borbi protiv portugalske kolonijalne uprave, osnovao Brazilsko Carstvo, a sebe proglasio carem. Po smrti oca Huana VI 1831. odrekao se brazilskog prestola, vratio u Lisabon i postao kralj Portugala.

1852. Francuski inženjer Anri Žifar izveo prvi let dirižablom na parni pogon i preletio 27 kilometara od Pariza do Trapa.

1884. Rođen turski državnik i vojskovođa Mustafa Ismet Ineni, učesnik mladoturske revolucije 1908, predsjednik Turske od 1938, poslije smrti Kemala Ataturka. Demokratizovao autoritarni režim u Turskoj, dozvolio, 1946, formiranje političkih stranaka. Podnio ostavku 1950, kada je na izborima pobijedila Demokratska stranka.

1911. Rođen ruski državnik Konstantin Ustinovič Černjenko. Lider SSSR-a i generalni sekretar sovjetske Komunističke partije bio 13 mjeseci. Na te funkcije došao oštećenog zdravlja, poslije smrti Jurija Andropova, u februaru 1984, i ostao na njima do smrti, 1985.

1915. Francuska i Velika Britanija u I svjetskom ratu otvorile Solunski front, na koji su upućene snage sa fronta u Galipolju.

1941. Vlade 15 zemalja, među njima Kraljevine Jugoslavije, potpisale, na konferenciji u Londonu, Atlantsku povelju. Povelju u osam tačaka 14. avgusta proklamovali predsjednik SAD Teodor Ruzvelt i premijer Velike Britanije Vinston Čerčil kao politički program saveznika u borbi protiv sila osovine u II svjetskom ratu. Dokument poslužio kao osnova Povelje Ujedinjenih nacija.

1941. Partizani u II svjetskom ratu zauzeli grad Užice, u Srbiji, potom sjedište Užičke Republike i Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačkog pokreta Jugoslavije do 30. novembra 1941, kada su ga ponovo zauzeli Njemci.

1945. U Beogradu rođen ekonomista i politikolog Vladimir Gligorov, stručnjak za balkanska ekonomska pitanja.

1960. U Njuportu porinut Enterprajz, prvi nosač aviona na atomski pogon u SAD.

1971. Velika Britanija protjerala 90 sovjetskih diplomata zbog sumnje u špijunažu.

1986. Beogradski list Večernje novosti objavio Memorandum Srpske akademije nauka i umjetnosti, koji je potom dobio medijski tretman srpskog nacionalnog programa i izazvao žestoke kritike u Srbiji i drugim republikama SFRJ, naročito u Hrvatskoj.

1988. Na Olimpijskim igrama u Seulu kanadski sprinter Ben Džonson postavio svjetski rekord u finalnoj trci na 100 metara od 9,79 sekindi. Šest dana kasnije utvrđeno da je bio dopingovan, rezultat poništen, Džonsonu oduzeta medalja.

1990. Predsjednik Zapadne Njemačke Rihard fon Vajczeker potpisao sporazum kojim će 3. oktobra 1990. dvije njemačke države ponovo biti ujedinjene. Istočna Njemačka formalno napustila Varšavski pakt.

1993. Kralj Norodom Sihanuk ponovo preuzeo kambodžanski presto i potpisao novi ustav, prema kom je Kambodža postala ustavna monarhija. 1970. Sihanuk oboren u državnom udaru desničara Lon Nola, Kambodža proglašena republikom.

1996. SAD, Rusija, Kina, Velika Britanija i Francuska potpisale dokument o zabrani nuklearnih proba.

1996. Umro ruski špijun Pavel Sudoplatov, koji je, prema zapadnim izvorima, ukrao plan SAD za atomsku bombu i organizovao ubistvo ruskog revolucionara Lava Trockog.

1998. Dan poslije poziva UN Vladi Jugoslavije i kosovskim Albancima da prekinu sukobe i nasilje na Kosovu, Savjet NATO-a odobrio izdavanje Akta upozorenja za ograničenu akciju iz vazduha i za fazne vazdušne operacije na Kosovu.

2000. Pobjedom udružene opozicije na izborima u Srbiji i Jugoslaviji završena desetogodišnja autokratska vladavina Slobodana Miloševića. Ne želeći da prihvati poraz, dotad vladajuća SPS i njen lider Milošević izazvali postizbornu krizu koja je zaprijetila građanskim ratom u Srbiji. Kriza okončana 5. oktobra, poslije masovnih protesta širom Srbije, predsjednik Jugoslavije postao Vojislav Koštunica, lider Demokratske stranke Srbije i predsjednički kandidat DOS-a.

2000. Vladimiro Montesinos, šef tajne službe predsjednika Prua Alberta Fudžimorija za bezbjednost, napustio Peru u jeku političke krize koja je vodila novim izborima i tražio politički azil u Panami.

2001. Predsjednik SAD Džordž Buš naredio finansijskim institucijama SAD da zamrznu račune 27 grupa i pojedinaca za koje se sumnja da pomažu teroriste.

2002. Dva napadača na vjerski kompleks Hindu u Gandihinagaru, glavnom gradu indijske države Gudžrat, ubila 30, ranila 74 osobe, prije no što su ih komandosi likvidirali.

2003. Izveštaj OLAF-a, antikorupcijskog tijela Evropske unije, pokazao da su milioni eura otišli na neregularne račune u poslovanju agencije Eurostat.

2004. Umrla francuska književnica Fransoaz Sagan. 1954. postigla ogroman uspjeh prvim romanom "Dobar dan, tugo".

2006. Umro britanski kompozitor Malkom Arnold, autor muzike za film "Most na rijeci Kvaj", za koju je 1958. dobio Oskara.