Vremeplov - 30.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1687. Mlečići pomognuti crnogorskim odredima i Peraštanima osvojili su Herceg Novi, - tursko uporište u Boki Kotorskoj i oko 2.200 ljudi napustilo je tvrđavu u koju je ušla Mletačka vojska. U ovim borbama istakli su se crnogorski i dalmatinski uskoci. Tada počinje masovno doseljenje pravoslavnog stanovništva iz Hercegovine i Crne Gore u grad, a Mlečani su počeli obnovu tvrđava.

1814. U Beču je poslije propasti Napoleonovog carstva sazvan Kongres na kome su Austrija, Rusija, Velika Britanija i Pruska, kasnije im se pridružila i Francuska, izvršile preraspodjelu teritorija. Kongres je završen juna naredne godine potpisivanjem Završnog akta, kojim je Boka Kotorska i dio primorja (Herceg Novi, Risan, Perast, Kotor, Budva, Kastel Lastva (Petrovac), Krivošije, Pobori, Maine, Brajići, zapadne padine Lovćena i Patrovačke gore) pripali Austriji. Ove oblasti ostale su pod austrougarsku vlast do 1918.

1989. Poslije 68 godina egzila, na Cetinje su preneseni posmrtni ostaci posljednjeg kraljevskog crnogorskog para, Nikole Prvog Petrovića Njegoša, njegove supruge, kraljice Milene i njihovih kćerki Ksenije i Vjere, koji su sahranjeni u dvorskoj crkvi na Ćipuru. U Vladinom domu na Cetinju, pogrebnim mimohodom oko 60.000 građana odalo im je poštu. Sahrani je prisustvovalo oko 200.000 ljudi, 50-ak velikodostojnika sve tri konfesije, brojni potomci kraljevskog para, delegacije Francuske, Makedonije, Srbije, italijanske provincije Pulja i gradova San Rema i Barija, kao i ambasadori SSSR-a i Grčke te predstavnici ambasada Austrije, Velike Britanije, Njemačke, Italije, Francuske, Belgije, Bugarske i Španije. Ceremoniju je pratila muzika komponovana na stihove Kralja Nikole.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo

1399. Osnivač engleske dinastije Lankaster, Henri Bolingbrok, postao kralj Henri IV, dan pošto je abdicirao Ričard II, prvi monarh u istoriji Engleske koji je napustio prijesto.

1846. Američki zubar Vilijam Morton prvi upotrijebio anesteziju prilikom vađenja zuba.

1882. Rođen njemački fizičar Hans Vilhelm Gajger. 1928. izumio napravu za otkrivanje i brojanje naelektrisanih čestica i gama-zraka, "Gajgerov brojač".

1891. U egzilu u Briselu samoubistvo izvršio francuski general Žorž Ernest Bulanže, lider reakcionarnog antiparlamentarnog pokreta "bulanžista" koji je zaprijetio rušenjem Treće Republike.

1941. Počela prva njemačka ofanziva na Moskvu u jednoj od najvećih bitaka Drugog svjetskog rata, okončana u januaru 1942. porazom Njemaca.

1949. Zatvoren berlinski "vazdušni most" uspostavljen poslije sovjetske blokade Zapadnog Berlina krajem juna 1948, tokom kojeg su američki i britanski avioni obavili 277.264 letova i dopremili 2.323.738 tona namirnica.

1955. U automobilskoj nesreći u 24. godini poginuo američki glumac Džejms Din, simbol uznemirene i pobunjene mladosti poslije Drugog svjetskog rata. Iako je snimio samo tri filma, "Istočno od raja", "Buntovnik bez razloga" i "Div", postao kultna ličnost mladih tog vremena.

1962. Bijeli rasisti izazvali nerede u Oksfordu u američkoj državi Misisipi kada je, na osnovu odluke federalnog suda, crnac Džejms Meredit upisan na Univerzitet Misisipija, koji su do tada pohađali samo bijelci.

1965. Pripadnici indonežanskog pokreta "30. septembar" oteli šest generala i pokušali da izvrše državni udar. Generali nađeni mrtvi 3. oktobra, a protivudarom na vlast došao general Suharto. Smatra se da je u represalijama protiv komunista i njihovih simpatizera, koje su uslijedile, pobijeno oko pola miliona ljudi.

1966. Bivši britanski protektorat u Africi Becuanalend stekao nezavisnost pod nazivom Republika Bocvana. Prvi predsjednik postao Serece Kama.

1966. Njemački ratni zločinci Albert Šper i Baldur fon Širah izašli iz zatvora "Špandau" u kojem su odslužili kaznu od 20 godina robije. U zatvoru koji je bio napravljen za 600 stanara, ostao samo jedan, a to je bio Rudolf Hes.

1970. Ričard Nikson doputovao u Beograd, u prvu posjetu jednog predsjednika SAD SFRJ.

1980. U simboličnom podsjećanju na biblijska vremena, Izrael uveo valutu šekel, koja je zamijenila funtu.

1985. Umro američki seizmolog Čarls Rihter, po kojem je nazvana skala za mjerenje jačine zemljotresa.

1988. U SSSR penzionisano pet funkcionera, među kojima i predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta Andrej Gromiko.

1990. SSSR normalizovao diplomatske odnose sa Izraelom, prekinute tokom šestodnevnog izraelsko- arapskog rata 1967. i uspostavio pune diplomatske odnose s Južnom Korejom.

1991. Vojnim udarom na Haitiju oboren sa vlasti predsjednik Žan Bertran Aristid.

1992. Pod pokroviteljstvom i u prisustvu kopredsjednika Međunarodne konferencije o Jugoslaviji, predsjednici Jugoslavije i Hrvatske Dobrica Ćosić i Franjo Tuđman potpisali zajedničku deklaraciju kojom su se obavezali na prestanak neprijateljstava i rješavanje spornih pitanja pregovorima.

1992. Moskovska banka distibuirala vaučere za privatizaciju kao dio Vladinih ekonomskih reformi koje bi trebalo da milione Rusa pretvore u kapitaliste.

1993. U seriji jakih zemljotresa u jugozapadnoj Indiji razoreno 36 sela, a poginulo najmanje 22.000 ljudi.

1999. Jedan od najvećih njemačkih književnika XX vijeka Ginter Gras dobio Nobelovu nagradu za književnost.

2000. Uz punu podršku Demokratskoj opoziciji Srbije i novom predsjedniku Jugoslavije Vojislavu Koštunici, svjetska demokratska javnost iščekivala rasplet postizborne krize u Jugoslaviji. Rusija upozorila poraženog Slobodana Miloševića da ne koristi silu radi opstanka na vlasti.